Yolante và Marie (Thơ Heinrich Heine)

Heinrich Heine (1797-1856) 

Tranh ©Edgar Degas (1834-1917)

I.

Các quí bà đây, họ am hiểu
Ra sao đời phải thờ phụng nhà thơ:
Họ mời tôi một bữa ăn trưa
Cho tôi và thiên tài tôi nữa.

Chao! Món súp ngon hàng đệ nhất
Và rượu vang mát tỉnh cả người
Thịt gà ngon như trên thiên giới
Thịt thỏ xâm từng miếng hẳn hoi.

Họ nói về nghệ thuật thơ, tôi nghĩ
Thế là tôi kết cục phát no;
Tôi cám ơn nghi lễ cao trọng
Họ vì tôi đã ưu ái dành cho.

II.

Tôi nên phải lòng ai đây nhỉ?
Bởi cả hai đều rất đáng yêu,
Mẹ là thiếu phụ còn nhan sắc
Con gái là thiếu nữ yêu kiều.

Tay chân con non tơ trắng muốt
Ngắm lâu ôi xao xuyến thật là,
Đôi mắt mẹ lại tinh anh khêu gợi
Hiểu thấu niềm âu yếm trong ta.

Trái tim tôi như ông bạn già cỗi
Khổ tâm giữa hai bó rơm khô
Phân vân mãi lựa trong hai bó
Bó nào đây tốt nhất nuôi bò.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Yolante và Marie từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 4 đoạn đánh theo số La mã.

Yolante und Marie

Heinrich Heine (1797-1856)

I.

Diese Damen, sie verstehen,
Wie man Dichter ehren muß:
Gaben mir ein Mittagessen,
Mir und meinem Genius.

Ach! die Suppe war vortrefflich,
Und der Wein hat mich erquickt,
Das Geflügel, das war göttlich,
Und der Hase war gespickt.

Sprachen, glaub ich, von der Dichtkunst,
Und ich wurde endlich satt;
Und ich dankte für die Ehre,
Die man mir erwiesen hat.

II.

In welche soll ich mich verlieben,
Da beide liebenswürdig sind?
Ein schönes Weib ist noch die Mutter,
Die Tochter ist ein schönes Kind.

Die weißen, unerfahrnen Glieder,
Sie sind so rührend anzusehn!
Doch reizend sind geniale Augen,
Die unsre Zärtlichkeit verstehn.

Es gleicht mein Herz dem grauen Freunde,
Der zwischen zwey Gebündel Heu
Nachsinnlich grübelt, welch' von beiden
Das allerbeste Futter sey.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Edgar Degas (1834-1917): Họa sĩ, nhà điêu khắc phái Ấn tượng Pháp.