Katharina

Heinrich Heine (1797-1856)   

© Lotte Laserstein (1898-1993)

III.

Như Merlin, kẻ thông thái ngạo mạn
Tôi - kẻ gọi hồn đáng thương thay,
Nay kết cục chịu thân đày đọa
Vào trong vòng phù chú riêng tây.

Bị ruồng rẫy xuống đôi chân nàng
Giờ tôi nằm mãi ở đây thôi
Tôi nhìn vào mắt nàng, đôi mắt
Và những giờ khắc, chúng chảy trôi.

Những giờ, những ngày, cả tuần lễ,
Như một giấc mộng chúng rời đi,
Tôi nói chi, hồ như không biết nữa
Cũng chẳng hay, nàng nói năng chi.

Tôi thấy được đôi khi, như thể
Đôi môi nàng chạm vào miệng tôi -
Nên tôi cảm nhận sâu tới đáy
Linh hồn tôi bao ngọn lửa bùng khơi.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Katharina từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 9 đoạn đánh theo số La mã.

Katharina

III.

Heinrich Heine (1797-1856)

Wie Merlin, der eitle Weise,
Bin ich armer Nekromant
Nun am Ende festgebannt
In die eignen Zauberkreise.

Festgebannt zu ihren Füßen
Lieg ich nun, und immerdar
Schau ich in ihr Augenpaar;
Und die Stunden, sie verfließen.

Stunden, Tage, ganze Wochen,
Sie verfließen wie ein Traum,
Was ich rede, weiß ich kaum,
Weiß auch nicht, was sie gesprochen.

Manchmal ist mir, als berühren
Ihre Lippen meinen Mund -
Bis in meiner Seele Grund
Kann ich dann die Flammen spüren.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Lotte Laserstein (1898-1993): Nữ họa sĩ Đức.

Katharina

Heinrich Heine (1797-1856)   

Tranh của © Edgar Degas (1834-1917)

I.

Trong đêm của tôi mọc lên đẹp đẽ một ngôi sao,
Một vì sao cười xuống an ủi ngọt ngào
Và hứa hẹn tôi cuộc đời mới-
Ôi, xin đừng nói dối!

Cũng như thế biển cả cuộn sóng lên vầng trăng
Vậy đó phấn khích và hoang dại hồn tôi sóng dâng
Tới vầng sáng của em thanh cao
Ôi, đừng nói dối nào!

II.

„Anh chẳng muốn ra mắt nàng có phải?“
Bà công tước thầm thĩ ghé tai tôi -
„ Diện kiến? Không, tôi phải là nam tử,
Dung mạo nàng làm rối trí tôi rồi".

Cô ả đẹp làm tôi rúng động!
Tôi tiên cảm ra, khi nàng tới gần,
Bắt đầu cho tôi một cuộc sống thanh tân
Với đam mê và niềm đau thương mới.

Như nỗi sợ giữ tôi xa vời vợi,
Nỗi khát khao thúc giục tới nàng ta
Như tinh tú hoang vu của vận mệnh
Đôi mắt kia bỗng chốc hiện ra.

Vừng trán sáng. Tuy nhiên vần vụ
Ở đằng sau sấm chớp tương lai
Tôi bị chuyển lay bởi giông bão ngày mai
Tới chỗ ngự của linh hồn sâu thẳm.

Cái miệng ngoan đạo. Mà thế tôi hoảng hốt
Tôi đã nhìn dưới những đóa hồng đào
Những con rắn, xưa đã từng xúc xiểm
Bằng nụ vờ hôn và báng nhạo ngọt ngào.

Nỗi khát khao thôi thúc – Tôi phải tới sát
Nơi chất đầy tai họa, vẻ cao sang
Tôi đã có thể nghe giọng nàng cất tiếng
Lời nói nàng như ngọn lửa reo vang.

Bà ta hỏi: „Tôn ông, vậy chi tên họ
Của ca nương đã hát vừa khi?“
Tôi trả lời phu nhân, giọng lắp bắp:
„Về khúc ca tôi nghe chẳng được gì“.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Katharina từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 9 đoạn đánh theo số La mã.

Katharina

Heinrich Heine (1797-1856)

I

Ein schöner Stern geht auf in meiner Nacht,
Ein Stern, der süßen Trost herniederlacht
Und neues Leben mir verspricht –
O, lüge nicht!

Gleichwie das Meer dem Mond entgegenschwillt,
So fluthet meine Seele, froh und wild,
Empor zu deinem holden Licht –
O, lüge nicht!

II

Wollen Sie ihr nicht vorgestellt seyn?“
Flüsterte mir die Herzogin. –
„Bei Leibe nicht, ich müßt’ ein Held seyn,
Ihr Anblick schon wirrt mir den Sinn.“

Das schöne Weib macht mich erbeben!
Es ahnet mir, in ihrer Näh’
Beginnt für mich ein neues Leben,
Mit neuer Lust, mit neuem Weh.

Es hält wie Angst mich von ihr ferne,
Es treibt mich Sehnsucht hin zu ihr!
Wie meines Schicksals wilde Sterne
Erscheinen diese Augen mir.

Die Stirn ist klar. Doch es gewittert
Dahinter schon der künft’ge Blitz,
Der künft’ge Sturm, der mich erschüttert
Bis in der Seele tiefsten Sitz.

Der Mund ist fromm. Doch mit Entsetzen
Unter den Rosen seh’ ich schon
Die Schlangen, die mich einst verletzen
Mit falschem Kuß, mit süßem Hohn.

Die Sehnsucht treibt. – Ich muß mich näh’ren
Dem holden, unheilschwangern Ort –
Schon kann ich ihre Stimme hören –
Klingende Flamme ist ihr Wort.

Sie fragt: „Monsieur, wie ist der Name
Der Sängerin, die eben sang?“
Stotternd antworte ich der Dame:
„Hab’ nichts gehört von dem Gesang.“

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Edgar Degas (1834-1917): Họa sĩ nhà điêu khắc phái Ấn tượng (Impressionism) Pháp.

Friederike

Heinrich Heine (1797-1856)   

Tranh©Karl Ferdinand Sohn (1805-1967)

III

Sông Hằng réo, cuộn dòng Hằng vĩ đại,
Dãy Himalaya sáng trong ánh về đêm,
Từ bóng tối của triền rừng Banyan
Đàn voi chồm xuống và gào thét -

Một hình ảnh! Con ngựa của tôi cho ảnh hình xác thực
Để so sánh với em, người đẹp, thanh tao
Người hảo tâm, trắng trong, không thể sánh
Lay động tim tôi với hứng thú dạt dào!

Em nhìn anh vô vọng dạt theo những hình ảnh,
Và nhìn anh vật lộn với cảm xúc và điệu vần
Ồ, em lại còn cười anh đang day dứt, khổ tâm.

Mà thế, cứ cười thôi, bởi nếu em mỉm cười
Những ca nhi với lấy cây đàn tranh, tít chốn mù khơi
Hát ca trong đại sảnh của thái dương vàng rỡ.

(Hết)

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Friedrike từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 3 đoạn đánh theo số La mã.

Friedrike

Heinrich Heine (1797-1856)

III

Der Ganges rauscht, der große Ganges schwillt,
Der Himalaya strahlt im Abendscheine,
Und aus der Nacht der Banianenhaine,
Die Elephantenheerde stürzt und brüllt –

Ein Bild! Ein Bild! Mein Pferd für’n gutes Bild!
Womit ich dich vergleiche, Schöne, Feine,
Dich Unvergleichliche, dich Gute, Reine,
Die mir das Herz mit heitrer Lust erfüllt!

Vergebens siehst du mich nach Bildern schweifen,
Und siehst mich mit Gefühl und Reimen ringen, –
Und, ach! du lächelst gar ob meiner Qual!

Doch lächle nur! Denn wenn du lächelst, greifen
Gandarven nach der Zither, und sie singen
Dort oben in dem goldnen Sonnensaal.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Karl Ferdinand Sohn (1805-1967): Họa sĩ Đức.

Friedrike

Heinrich Heine (1797-1856)    

Tranh của © El Creco (1541-1614)

II

Sông Hằng réo, bầy linh dương trong khóm lá
Ngước mắt tinh anh, chúng bạo dạn nhảy qua,
Những con công xòe cánh màu sặc sỡ
Múa lượn vòng, chúng ưỡn ngực kiêu sa.

Sâu từ tâm điểm những truông nắng chiếu
Của những loài hoa, nhiều giống mới, mọc lên,
Vọng tiếng chim Kokila (1) say niềm thương nhớ
Vâng em đẹp xinh, hơn mọi đàn bà đẹp nhất là em!

Thần Kama (2) lắng nghe em từng hơi thở,
Nơi ngực em, ngài ngự trong túp lều trắng tinh
Và thổi khẽ từ lòng em những khúc hát thắm tình.

Anh nhìn thấy trên môi em bừng xuân sắc,
Trong mắt em anh phát hiện những thế giới mới xây,
Trở nên quá hẹp với anh trong thế giới riêng tây.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Friedrike từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 3 đoạn đánh theo số La mã.

Friedrike

Heinrich Heine (1797-1856)

Der Ganges rauscht, mit klugen Augen schauen
Die Antilopen aus dem Laub, sie springen
Herbey muthwillig, ihre bunten Schwingen
Entfaltend wandeln stolzgespreitzte Pfauen.

Tief aus dem Herzen der bestrahlten Auen
Blumengeschlechter, viele neue, dringen,
Sehnsuchtberauscht ertönt Kokila’s Singen –
Ja, du bist schön, du schönste aller Frauen!

Gott Kama lauscht aus allen deinen Zügen,
Er wohnt in deines Busens weißen Zelten,
Und haucht aus dir die lieblichsten Gesänge;

Ich sah Wassant auf deinen Lippen liegen,
In deinem Aug’ entdeck’ ich neue Welten,
Und in der eignen Welt wird’s mir zu enge.

Chú thích của người dịch:

(1) Tiếng Phạn कोकिल kokila, một giống chim cu màu đen.
(2) Thần Tình yêu, con trai của thần Vishnu và Laksmi.

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của El Creco (1541-1614): Họa sĩ, điêu khắc gia, kiến trúc sư Tây Ban Nha, người gốc Hy Lạp.

Friedrike (Thơ Heinrich Heine)

Heinrich Heine (1797-1856)    

Tranh ©Berthe Morisot (1841-1895)

I.

Hãy rời Berlin, với những cồn dầy cát
Với chè loãng và đám người bông phèng
Những gì tự thân hàm nghĩa Chúa và Thế giới
Được tri nhận từ lâu bằng lý trí Hegel.

Cùng tới Ấn độ đi, miền đất đầy ánh nắng!
Nơi bông long diên hương ngát bay xa,
Những đoàn hành hương sải bước tới Hằng hà,
Người thanh thoát trong lễ phục màu trắng.

Nơi đó cành cọ phất phơ, sóng làn lấp loáng,
Bên bờ thiêng hoa sen nở vươn bông
Lên điện Indra (1), vĩnh cửu xanh trong.

Nơi anh muốn quì trước em thành tín,
Ôm chặt bàn chân em, và nói vọng lên:
„Phu nhân, hơn mọi đàn bà đẹp nhất là em!"

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Emma từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 3 đoạn đánh theo số La mã.

Friedrike

Heinrich Heine (1797-1856)

Verlaß Berlin, mit seinem dicken Sande
Und dünnen Tee und überwitz'gen Leuten,
Die Gott und Welt, und was sie selbst bedeuten,
Begriffen längst mit Hegelschem Verstande.

Komm mit nach Indien, nach dem Sonnenlande,
Wo Ambrablüten ihren Duft verbreiten,
Die Pilgerscharen nach dem Ganges schreiten,
Andächtig und im weißen Festgewande.

Dort, wo die Palmen wehn, die Wellen blinken,
Am heil'gen Ufer Lotosblumen ragen
Empor zu Indras Burg, der ewig blauen;

Dort will ich gläubig vor dir niedersinken,
Und deine Füße drücken, und dir sagen:
»Madame! Sie sind die schönste aller Frauen!«

Chú thích của người dịch:

(1) Thần Indra hay còn gọi là Đế Thích Thiên (帝釋天-Śakra）vị thần của sấm sét. Là một trong những vị thần tối cao của đạo Hindu (Ấn Độ) – wikipedia tiếng Việt.

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Berthe Marie Pauline Morisot (1841-1895): Nữ họa sĩ tiêu biểu của phái Ấn tượng Pháp.

Emma

Heinrich Heine (1797-1856)   

Tranh của © Emil Nolde (1867-1956)

VI.

Đêm độc ác đang len lỏi tới
Với những bóng đen tệ nhất thẳm sâu
Linh hồn của chúng ta bải hoải,
Miệng ngáp dài ta ngắm nhìn nhau.

Em sẽ già và anh còn già nữa
Mùa xuân đôi ta đã héo tàn
Em sẽ lạnh lùng, anh lạnh nữa
Như mùa đông đang kéo tới gần.

Ôi chao, cái kết sao ảm đạm!
Sau cơn khát tình đẹp đẽ bao nhiêu,
Những cơn hoạn nạn đến, chẳng tình yêu
Sau cuộc đời đến liền cái chết.

(Hết)

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Emma từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 6 đoạn đánh theo số La mã.

Emma

Heinrich Heine (1797-1856)

Schon mit ihren schlimmsten Schatten
Schleicht die böse Nacht heran;
Unsre Seelen, sie ermatten,
Gähnend schauen wir uns an.

Du wirst alt und ich noch älter,
Unser Frühling ist verblüht.
Du wirst kalt und ich noch kälter,
Wie der Winter näher zieht.

Ach, das Ende ist so trübe!
Nach der holden Liebesnot
Kommen Nöten ohne Liebe,
Nach dem Leben kommt der Tod.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của họa sĩ biểu hiện Đức Emil Nolde (1867-1956).

Emma

Heinrich Heine (1797-1856)     

Tranh của © Edgar Degas (1834-1917)

IV.

Emma ơi, nói anh nghe sự thật:
Có phải anh vì tình ái phát điên
Hay tình yêu, vốn thế tự nhiên
Chỉ là hậu quả từ điên dại?

Ôi Emma yêu, thêm giày vò mãi
Ngoài tình yêu điên dại của anh
Và ngoài cơn cuồng điên tình ái
Cảnh dở dang đi ở không đành.

V.

Ở bên em, cãi cọ và cùng quẫn
Anh muốn lên đường tiếp mà đi
Nhưng cuộc đời còn là sống mà chi
Rời xa em, sẽ là cái chết.

Anh day dứt đêm nằm chọn miết
Giữa Cái chết và Địa ngục trần gian
Ôi, anh tin nỗi đây cực nhục
Đã biến anh thành kẻ điên gàn.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Emma từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 6 đoạn đánh theo số La mã (còn sửa).

Emma

Heinrich Heine (1797-1856)

IV.

Emma, sage mir die Wahrheit:
Ward ich närrisch durch die Liebe?
Oder ist die Liebe selber
Nur die Folge meiner Narrheit?

Ach, mich quälet, teure Emma,
Außer meiner tollen Liebe,
Außer meiner Liebestollheit,
Obendrein noch dies Dilemma.

V.

Bin ich bei dir, Zank und Not!
Und ich will mich fortbegeben!
Doch das Leben ist kein Leben
Fern von dir, es ist der Tod.

Grübelnd lieg ich in der Nacht,
Zwischen Tod und Hölle wählend -
Ach! ich glaube, dieses Elend
Hat mich schon verrückt gemacht.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Edgar Degas (1834-1917): Họa sĩ, nhà điêu khắc phái Ấn tượng Pháp.

Tuyết Giáng Sinh

Phạm Kỳ Đăng    

 

giáng sinh bay hồn tuyết sáng
trên trùng lữ. khắp ải leo,
áo kim cương muôn huyền thoại
của lòng kết ước bao nhiêu

những vớt vát hồn bé nhỏ
xốp bông vờn múa trên băng
trượt xuống
tan
bao phận mỏng, -
khai đường hòa giải sáng trưng

tự trời cơn tầm tã trút
ban đầu. như có người mong,
tiếng thở dài hồi sức
cuốn
gió nô đùa ấm hàng song

trong bâng khuâng vừa hửng nắng
tuyết rơi. rèm sáng cửa ô
cúi đâu mặt người rầu rĩ
gánh đời hổ thẹn không tha
cực hình bôn ba nỗi chạy
gập lưng mòn mỏi quê nhà.

hãy nghe hồi chuông dồn dập
kết liên ràng buộc không lời
nghe lanh canh
chùng xích rã
như băng rạn vỡ chân trời

tuyết in
phải mảnh vỡ nổi trôi
trong trí nhớ
người tha phương do dự
nghe gió thổi
và tiếng chuông viễn xứ
chợt ngửng đầu
và khuôn tay làm dấu
trên con đường
mờ vết
cố hương.

©® PKĐ 2019

Tranh của Wassily Kandinsky (Василий Васильевич Кандинский/Wassili Wassiljewitsch Kandinski, 1866-1944): Họa sĩ và nhà lý thuyết tạo hình người Nga, đại diện phái Biểu hiện và người mở đường cho Nghệ thuật Trừu tượng.