Nắng của loài linh lan

Phạm Kỳ Đăng

Nông thôn yên bình, tranh của Lưu Văn Sìn (1910-1991?)

Người xem như đứng trong nắng chóa từ đâu tới. Thứ nắng óng ả có thể từ trên cao, có thể từ mảng mây côban-phớt trắng dưới lòng ao, mang lại cho ta bao ngỡ ngàng về nguồn chiếu. Cây chuối, rặng tre, lùm khoai, bèo tấm, cỏ lác đều được vẽ rất chìm trong nắng mới. Trên con đường lặng, chỉ mặt đường đất thịt hơi vờn nét vẽ - gợi chút xíu rất ít đến lối vẽ của phái Ấn tượng – có lẽ là chuyển động duy nhất mơ hồ ghi dấu vết chân đi.

Nhưng tranh phong cảnh đặc trưng của chủ nghĩa Ấn tượng (1) trước đó thường phân giải và „gói ghém“ sự vật vào trong ánh sáng. Ở bức tranh Nông Thôn Yên Bình này, vật thể hầu như được „bóc ra“ bởi muôn lát ánh sáng đa diện, không bị phân gián trong hình tan của vật thể ở thời điểm thóang qua như khỏanh khắc các nhà Ấn tượng hay lựa chọn. Màu, hình thành trên nhiều lớp đắp, vật chất hóa đến tối đa, choán diện hình thể, láy đi láy lại, và lan tỏa. Trong nhiều lớp ánh sáng mở soi khí hậu làng quê vùng nhiệt đới, ta cảm thấy vẻ lãng đãng của hơi nước bốc, cả độ ẩm ngưng tụ trong không gian.

Có nhiều lớp cắt lan tỏa từ những tầu lá tạo nhiều lớp ánh sáng mở soi, cộng hưởng bởi nhiều cung mầu êm đềm như một hòa âm điền dã. Vàng son kết tụ tàu lá chuối mang sắc kỳ ảo như màu hoa linh lan. Thứ nắng ấy rung trong không gian rạo rực. Nhớ nắng hoa linh lan ở ngày lễ Phục sinh băng giá, tôi bồi hồi ngắm mãi bức tranh quý này.

Ông Lưu Văn Sìn có bút pháp vẽ sơn dầu quả vô cùng thâm hậu. Họa sĩ người Minh Hương sống như ẩn mình, để lại tranh vẽ không nhiều, tài ba có thể nói là đứng vào số hàng đầu trong các họa sĩ trường Mỹ thuật Đông Dương đầu thế kỷ trước. Phong cảnh ông vẽ, mang hồn cốt đồng quê Việt Nam sâu nặng như người đồng hương Hồ Dzếnh, sẽ còn nhiều nắng tỏa, hồ như đến từ những câu thơ tuyệt vời „Ngựa gầy bóng gió mênh mang/Cờ đen lối cũ mây vàng nẻo xa“; rồi „Đáy hồ mấy mắt sao lu/Và trên nón dạ sương mù quệt ngang“, hay „Gió xuân ý nhị vít bông cười“ ở thuở ban đầu lưu luyến ấy.

PKĐ - 29.03.2013

(1) Impressionismus : Chủ nghĩa Ấn tượng với các đại diện tiêu biểu Claude Monet, Auguste Renoir, Camille Pissarro, Alfred Sisley, Edgar Degas, Paul Cézanne.