Vào năm 1839

Heinrich Heine (1797-1856)     

Tranh của ©Auguste Renoir 

Ôi nước Đức tình yêu tôi nơi xa,
Cứ nghĩ đến, tôi gần như khóc lắm
Nước Pháp nhộn nhạo dường u ám
Nhân dân nhẹ dạ làm tôi bực mình.

Chỉ có lý trí khô và lạnh lùng
Ngự trị trên thành Paris hài hước.
Ôi những chuông điên, chuông của tín ước
Ngọt ngào sao ngân trên chốn quê nhà.

Những quí ông lịch sự! Ấy vậy mà
Lời chào ngoan, tôi chán chường trả lại.
Sự thô bạo xưa tôi từng nếm trải
Trên tổ quốc, là hạnh phúc của tôi.

Những mụ đàn bà cười mỉm, lắm lời
Xoen xoét như bánh cối xay liên tục;
Tôi thực ngợi khen phòng the nước Đức,
Nàng ngậm tăm lặng lẽ lên giường.

Và tất cả ở đây trong vòng khép quay cuồng
Với sự hung bạo, như giấc mơ điên dại
Mọi thứ quê tôi, trên đường ray ở lại
Như đóng đinh, xinh xắn, chẳng chuyển lay.

Tôi cảm như nghe văng vẳng xa đây
Êm ả và thân quen, người gác đêm thổi sáo
Tôi nghe khúc người tuần đêm hát dạo
Giữa những hồi vang tiếng hót dạ oanh.

Nhà thơ từng hạnh phúc chốn quê anh
Triền sồi mọc xứ Schilda cao quí.
Nơi đó tôi dệt vần thơ kiều mị
Từ hương hoa tím thơm và ánh trăng.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Vào năm 1839 từ chùm Romanzen của tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới.

Anno 1839

Heinrich Heine (1797-1856)

O, Deutschland, meine ferne Liebe,
Gedenk ich deiner, wein ich fast!
Das muntre Frankreich scheint mir trübe,
Das leichte Volk wird mir zur Last.

Nur der Verstand, so kalt und trocken,
Herrscht in dem witzigen Paris -
Oh, Narrheitsglöcklein, Glaubensglocken,
Wie klingelt ihr daheim so süß!

Höfliche Männer! Doch verdrossen
Geb ich den artgen Gruß zurück. -
Die Grobheit, die ich einst genossen
Im Vaterland, das war mein Glück!

Lächelnde Weiber! Plappern immer,
Wie Mühlenräder stets bewegt!
Da lob ich Deuschlands Frauenzimmer,
Das schweigend sich zu Bette legt.

Und alles dreht sich hier im Kreise,
Mit Ungestüm, wie 'n toller Traum!
Bei uns bleibt alles hübsch im Gleise,
Wie angenagelt, rührt sich kaum.

Mir ist, als hört ich fern erklingen
Nachtwächterhörner, sanft und traut;
Nachtwächterlieder hör ich singen,
Dazwischen Nachtigallenlaut.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“
„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Pierre-Auguste Renoir (1841-1919): Họa sĩ tiêu biểu của phái Ấn tượng Pháp.