Hoàng đế Trung hoa

Heinrich Heine (1797-1856)  

 

Cha ta, kẻ phàm phu khô khốc,
Vốn là người nhu nhược thật thà
Nhưng còn ta uống thứ rượu của ta!
Và ta là hoàng đế vĩ đại.

Đó là thứ nước thần! Ta đã
Phát hiện ra điều đó trong lòng:
Rượu ta đó, ta vừa mới uống
Nước Trung Hoa đã rực rỡ nở bông.

Thì vương quốc trung tâm thế giới
Biến ra ngay mảnh vườn thắm hoa tươi,
Ta một trang nam tử sắp nên người
Và vợ ta sắp bụng mang dạ chửa.

Đâu đâu cũng phong lưu dư dả
Các bệnh nhân khoẻ mạnh hồi sinh:
Bậc cung đình thế giới, vị hiền minh,
Đức Khổng Tử- suy tư thêm sáng giá.

Bánh hạt mạch đen, ôi vui quá
Sẽ hoá thành bánh nướng hạnh nhân.
Những người áo rách trong đất nước
Dạo chơi trong gấm vóc bọc thân.

Những cái đầu bị thương chiến trận,
Đội ngũ người kỵ mã phẩm quan,
Lấy lại rồi sức thanh xuân rạo rực,
Họ lắc lư những cái đuôi sam.

Ngôi chùa lớn nơi tượng trưng và ẩn giấu
Của đức tin, cũng đã hoàn thành
Người Do Thái cuối cùng vào rửa tội
Và được ban long phượng bội tinh.

Tinh thần cách mạng đã tắt ngấm
Các ngài Mãn Thanh cao quý hô to:
“Chúng ta không muốn nền hiến pháp
Mà chỉ cần roi, gậy ban cho!”

Các đồ đệ của thần y Äskulap (1)
Đều khuyên ta chừa rượu đi thôi
Nhưng ta vẫn rượu ta, ta uống
Cho nước ta hạnh phúc tuyệt vời

Hãy cứ rót, rót đầy chén nữa
Ngon như manna (2) vị bánh cao lương!
Dân ta sướng, cũng có đầy mù tạt
Và tung hô: Vạn thọ vô cương!

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Hoàng đế Trung hoa từ chùm Zeitgedichte (Những bài thơ thời cuộc) của tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới.

XVII. Der Kaiser von China

Heinrich Heine (1797-1856)

Mein Vater war ein trockner Taps,
Ein nüchterner Duckmäuser,
Ich aber trinke meinen Schnaps
Und bin ein großer Kaiser.

Das ist ein Zaubertrank! Ich habs
Entdeckt in meinem Gemüte:
Sobald ich getrunken meinen Schnaps,
Steht China ganz in Blüte.

Das Reich der Mitte verwandelt sich dann
In einen Blumenanger,
Ich selber werde fast ein Mann,
Und meine Frau wird schwanger.

Allüberall ist Überfluß,
Und es gesunden die Kranken;
Mein Hofweltweiser Confusius
Bekömmt die klarsten Gedanken.

Der Pumpernickel des Soldats
Wird Mandelkuchen - O Freude!
Und alle Lumpen meines Staats
Spazieren in Samt und Seide.

Die Mandarinenritterschaft,
Die invaliden Köpfe,
Gewinnen wieder Jugendkraft
Und schütteln ihre Zöpfe.

Die große Pagode, Symbol und Hort
Des Glaubens, ist fertig geworden;
Die letzten Juden taufen sich dort
Und kriegen den Drachenorden.

Es schwindet der Geist der Revolution,
Und es rufen die edelsten Mandschu:
Wir wollen keine Konstitution,
Wir wollen den Stock, den Kantschu!

Wohl haben die Schüler Äskulaps
Das Trinken mir widerraten,
Ich aber trinke meinen Schnaps
Zum Besten meiner Staaten.

Und noch einen Schnaps, und noch einen Schnaps!
Das schmeckt wie lauter Manna!
Mein Volk ist glücklich, hats auch den Raps,
Und jubelt: Hosianna!

Chú thích của người dịch:

(1) Äskulap/ Asclepius: Vị thần y trong thần thoại Hy Lạp cầm cây quyền trượng có con rắn quấn quanh.
(2) Manna: Thứ bánh đảm bảo cho người Israel qua được chuyến hành trình 40 năm qua sa mạc. Vào thế kỷ 8 và 9, một chi nhánh người Do Thái cũng lưu lạc sang Trung hoa. Ở bài thơ cũng thuộc chùm Thơ thời cuộc, Heinrich Heine tiếp tục châm biếm vua Phổ Friedrich Wilhelm IV và triều đại của ông (1840-1861).

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Adolph Friedrich Erdmann Menzel (1815 – 1905): Họa sĩ Đức.