Tụng Hân Hoan

Friedrich von Schiller (1759-1805)

Tranh của Gerhard Richter (sinh năm 1933) họa sĩ đương đại Đức

Bài Tụng Hân Hoan còn hai khổ nữa. Lời thơ „ Anh em ơi hãy uống và hòa giọng“ ở khổ thơ gần cuối do chính Schiller gạt bỏ rất dễ cho người đời cảm nhận ở tầm dung tục một bài „tửu ca“ kêu gọi anh em cùng nâng cốc và ca hát. Nếu được hiểu như vậy, bài thơ thuần túy may chăng chỉ là bài thơ tụng ca sự vui vầy trong khuôn khổ một cộng đồng huynh đệ giữa những thành viên của Hội Tam Điểm (Freemasonry/Freimaurerei) chẳng hạn (Friedrich Schiller cũng là hội viên Tam Điểm). Thêm nữa ta cần để ý, Schiller công bố những câu thơ này vào năm 1786, vào thời điểm tiếng gọi „anh em“, rất gần gụi với „tình huynh đệ“ trong bối cảnh tinh thần Cách mạng Pháp Tự do - Bình đẳng -Bác ái, dĩ nhiên còn pha thêm một màu sắc chính trị đương thời. Nhưng tuy nhiên và vượt cao hơn thế, Schiller là một triết gia, nên ý thơ, xuyên suốt tác phẩm văn học của ông, có khởi nguồn từ một ý niệm triết học. Trong sáng tác của Schiller, chính trị thường nhật bị gạt lại, ưu tiên mở rộng viễn cảnh soi chiếu lên những liên hệ bao trùm. Ông quan tâm tới loài người hơn là con người: con người ở tầm chủng loại, chứ không chú trọng tới cá thể dễ tan biến.

Cũng như vậy không thể không để ý dưới góc độ triết học tương tác của Hân hoan – Người con gái tự Thiên đàng có đôi cánh bay xuống trần gian, đứng hát trong „giàn hợp xướng cùng các thiên thần“ ở „sau những cỗ quan tài giật sập“- với Đức hạnh, Đức tin v.v. Trong bài Tụng ta đọc được „Hân hoan đây đồng hùng vĩ/Trải trong thiên nhiên vĩnh hằng/ Hân hoan quay trục xe vòng/ Trong cỗ đồng hồ thế giới“ hẳn mang ý nghĩa nguồn sống, nguồn năng lượng cho cỗ đồng hồ thế giới. Ẩn dụ mang tính phác đồ vũ trụ gợi nhớ về Khởi thủy theo tinh thần Gottfried Wilhelm Leibnitz mô phỏng thế giới tinh thần và thể chất và sự hài hòa tiền định, khi Leibnitz so sánh với sự phối tác nhịp nhàng của hai chiếc đồng hồ, và cho rằng sự vận hoạt liên tục này được đảm bảo bằng sự can gián thường xuyên của đấng Tối thượng (Chúa Trời). Với Schiller, Hân hoan thế vào vai trò đó, sự vận hoạt liên tục được duy trì qua nguồn Hân hoan như một nguyên tắc sinh tồn vạn năng, như một nhiệt tâm (Enthusiasmus) hơn thế - ND.

Hân hoan, ánh thần rạng lóe:
Người con gái tự Thiên đàng
Chúng ta lòng ngây ngất lửa
Bước vào Thiên quốc thiều quang:
- Phép mầu kết liên tất thảy
Những gì thời thượng chia phôi
Mọi người, ở đâu cánh hạ
Thành anh em cả muôn nơi.

Đồng ca
Đây nụ hôn cho tòan thế giới
Ôm lấy nhau nào triệu anh em!
Ở cao hơn Ngân Hà hẳn thế
Có người Cha yêu dấu ngự trên.

Ai may vận lớn vừa kết bạn
Thành bạn hiền của bạn mà chơi
Ai giành được người đàn bà đẹp
Hãy góp lời sung sướng reo vui
Vâng, cả ai gọi linh hồn lẻ
Là tồn sinh trên quả địa cầu
Còn ai đó, chưa lần nào khả dĩ
Khóc than lìa khỏi khối chung nhau.

Đồng ca
Vạn vật trú ngụ vòng vĩ đại
Hãy nương tình thiện cảm ngợi ca
Dẫn lên tận sao trời tít tắp
Nơi trị vì của đấng cao xa.

Muôn lòai uống nguồn Hoan lạc
Bên bầu vú của Thiên nhiên
Tất cả Thiện cùng điều Ác
Cùng lần theo vết căn nguyên
Cho ta nho và những nụ hôn
Một người bạn, thử thách trong cái chết;
Chứng trước Chúa, lời Minh thần Cherub (1):
- Đến lòai giun còn lạc thú trên đời.

Đồng ca
Trên trần thế, người rớt sâu, hàng triệu
Bạn ngờ không có đấng Sáng Tạo nên?
Hãy tìm Người cao trên Ngân Giang ấy
Trên trăng sao ắt Chúa ở trên.

Hân hoan: đây đồng hùng vĩ
Trải trong thiên nhiên vĩnh hằng
Hân hoan quay trục xe vòng
Trong cỗ đồng hồ thế giới
Dụ mầm nở hoa kết trái
Những mặt trời tự Thiên Hà
Dệt quyển tầng trong trời xa
Ống kính tiên tri nào biết.

Đồng ca
Hãy vui bay như những mặt trời
Theo phác đồ của trời cao tráng lệ
Trên quỹ đạo sải bước, nào huynh đệ
Như một anh hùng vui tới chiến công.

Từ tấm gương chân lý lửa soi
Với nhà nghiên cứu mỉm cười
Lái dẫn cung đường kẻ nhẫn
Tới đồi Đức hạnh chênh vênh,
Trên đỉnh non của Đức tín bình minh
Hân hoan đó cắm cờ bay lất phất
Nhìn qua kẽ cỗ quan tài giật sập
Thấy Hân hoan trong hợp xướng thiên thần.

Đồng ca
Triệu người hãy can trường nhẫn nại
Kiên nhẫn cho thế giới tốt hơn
Trên Ngân Hà hẳn Chúa trời vĩ đại
Nơi cao kia sẽ ban thưởng công ơn.

Với chúa thánh ta nào đâu sánh
Hóa lại hay cùng họ ngang hàng
Lên tiếng đi hỡi buồn tủi cơ hàn
Vui lên cả với người đang phấn chấn
Coi quên hết óan hờn và cừu hận
Tha thứ kẻ thù không đội trời chung
Không còn giọt lệ nào ép buộc
Hối hận nào ray rứt trong lòng.

Đồng ca
Sổ ghi tội của chúng ta đà hủy!
Tòan cõi trần ta xí xóa cho ta
Anh em ơi trên dải Ngân Hà
Chúa phán quyết cũng như ta phán xử.

Hân hoan sủi trong cốc lớn
Nhựa vàng sóng sánh trong nho
Rợ ăn thịt người, uống hiền khô
Hoang mang thành lòng gan dạ
Từ chỗ ngồi, anh em đâu tá
Bay theo bình rượu sóng lượn quanh
Cho bọt nồng phóng tới trời xanh
Cốc này dâng mừng Chúa lòng lành!

Đồng ca
Ngợi khen tụ quần tinh tú
Khúc thiều Seraph (2) ngợi ca
Cốc này kính mừng Đức Chúa
Cao trên kia giải Ngân hà!

Rắn rỏi trong đau khổ não nề
Ra tay giúp, nơi trắng trinh nhỏ lệ
Trung trinh với lời xưa nguyền thệ
Với bạn thù chỉ chân lý không màng
Kiêu hãnh nam nhi tôn trước ngai vàng
Hỡi anh em, chỉ còn là Thiện, Huyết
Xứng công trạng đáng vòng quế nguyệt
Nhấn chìm đi những lũ lọc lừa!

Đồng ca
Xiết chặt nữa vòng nhân quần thần thánh
Hãy thề bên chén rượu vang vàng
Một lòng trung nguyện ước tâm can
Thề với Chúa trên trăng sao phán quyết!

© Phạm Kỳ Đăng dịch
từ nguyên tác tiếng Đức, bản nổi tiếng, do chính Friedrich Schiller cắt bỏ hai khổ cuối.

An die Freude

Freude, schöner Götterfunken,
Tochter aus Elysium,
Wir betreten feuertrunken,
Himmlische, dein Heiligthum.
Deine Zauber binden wieder,
Was die Mode streng getheilt;
Alle Menschen werden Brüder,
Wo dein sanfter Flügel weilt.

Chor.
Seid umschlungen, Millionen!
Diesen Kuß der ganzen Welt!
Brüder - überm Sternenzelt
Muß ein lieber Vater wohnen.

Wem der große Wurf gelungen,
Eines Freundes Freund zu sein,
Wer ein holdes Weib errungen,
Mische seinen Jubel ein!
Ja - wer auch nur eine Seele
Sein nennt auf dem Erdenrund!
Und wer's nie gekonnt, der stehle
Weinend sich aus diesem Bund.

Chor.
Was den großen Ring bewohnet,
Huldige der Sympathie!
Zu den Sternen leitet sie,
Wo der Unbekannte thronet.

Freude trinken alle Wesen
An den Brüsten der Natur;
Alle Guten, alle Bösen
Folgen ihrer Rosenspur.
Küsse gab sie uns und Reben,
Einen Freund, geprüft im Tod;
Wollust ward dem Wurm gegeben,
Und der Cherub steht vor Gott.
 
Chor.
Ihr stürzt nieder, Millionen?
Ahnest du den Schöpfer, Welt?
Such' ihn überm Sternenzelt!
Über Sternen muß er wohnen.

Freude heißt die starke Feder
In der ewigen Natur.
Freude, Freude treibt die Räder
In der großen Weltenuhr.
Blumen lockt sie aus den Keimen,
Sonnen aus dem Firmament,
Sphären rollt sie in den Räumen,
Die des Sehers Rohr nicht kennt.

Chor.
Froh, wie seine Sonnen fliegen
Durch des Himmel prächt'gen Plan,
Wandelt, Brüder, eure Bahn,
Freudig, wie ein Held zu Siegen.

Aus der Wahrheit Feuerspiegel
Lächelt sie den Forscher an.
Zu der Tugend steilem Hügel
Leitet sie des Dulders Bahn.
Auf des Glaubens Sonnenberge
Sieht man ihre Fahnen wehn,
Durch den Riß gesprengter Särge
Sie im Chor der Engel stehn.

Chor.
Duldet muthig, Millionen!
Duldet für die beßre Welt!
Droben überm Sternenzelt
Wird ein großer Gott belohnen.

Göttern kann man nicht vergelten;
Schön ist's, ihnen gleich zu sein.
Gram und Armuth soll sich melden,
Mit den Frohen sich erfreun.
Groll und Rache sei vergessen,
Unserm Todfeind sei verziehn.
Keine Thräne soll ihn pressen,
Keine Reue nage ihn

Chor.
Unser Schuldbuch sei vernichtet!
Ausgesöhnt die ganze Welt!
Brüder - überm Sternenzelt
Richtet Gott, wie wir gerichtet.

Freude sprudelt in Pokalen,
In der Traube goldnem Blut
Trinken Sanftmuth Kannibalen,
Die Verzweiflung Heldenmuth - -
Brüder, fliegt von euren Sitzen,
Wenn der volle Römer kreist,
Laßt den Schaum zum Himmel spritzen:
Dieses Glas dem guten Geist!

Chor.
Den der Sterne Wirbel loben,
Den des Seraphs Hymne preist,
Dieses Glas dem guten Geist
Überm Sternenzelt dort oben!

Festen Muth in schwerem Leiden,
Hilfe, wo die Unschuld weint,
Ewigkeit geschwornen Eiden,
Wahrheit gegen Freund und Feind,
Männerstolz vor Königsthronen, -
Brüder, gält' es Gut und Blut -
Dem Verdienste seine Kronen,
Untergang der Lügenbrut!

Chor.
Schließt den heil'gen Zirkel dichter,
Schwört bei diesem goldnen Wein,
Dem Gelübde treu zu sein,
Schwört es bei dem Sternenrichter!

Bản tiếng Anh

Ode To Joy

Joy, thou beauteous godly lightning,
Daughter of Elysium,
Fire drunken we are ent’ring
Heavenly, thy holy home!
Thy enchantments bind together,
What did custom stern divide,
Every man becomes a brother,
Where thy gentle wings abide.

Chorus.
Be embrac’d, ye millions yonder!
Take this kiss throughout the world!
Brothers—o’er the stars unfurl’d
Must reside a loving Father.

Who the noble prize achieveth,
Good friend of a friend to be;
Who a lovely wife attaineth,
Join us in his jubilee!
Yes—he too who but one being
On this earth can call his own!
He who ne’er was able, weeping
Stealeth from this league alone!

Chorus.
He who in the great ring dwelleth,
Homage pays to sympathy!
To the stars above leads she,
Where on high the Unknown reigneth.

Joy is drunk by every being
From kind nature’s flowing breasts,
Every evil, every good thing
For her rosy footprint quests.
Gave she us both vines and kisses,
In the face of death a friend,
To the worm were given blisses
And the Cherubs God attend.

Chorus.
Fall before him, all ye millions?
Know’st thou the Creator, world?
Seek above the stars unfurl’d,
Yonder dwells He in the heavens.

Joy commands the hardy mainspring
Of the universe eterne.
Joy, oh joy the wheel is driving
Which the worlds’ great clock doth turn.
Flowers from the buds she coaxes,
Suns from out the hyaline,
Spheres she rotates through expanses,
Which the seer can’t divine.

Chorus.
As the suns are flying, happy
Through the heaven’s glorious plane,
Travel, brothers, down your lane,
Joyful as in hero’s vict’ry.

From the truth’s own fiery mirror
On the searcher doth she smile.
Up the steep incline of honor
Guideth she the suff’rer’s mile.
High upon faith’s sunlit mountains
One can see her banner flies,
Through the breach of open’d coffins
She in angel’s choir doth rise.

Chorus.
Suffer on courageous millions!
Suffer for a better world!
O’er the tent of stars unfurl’d
God rewards you from the heavens.

Gods can never be requited,
Beauteous ’tis, their like to be.
Grief and want shall be reported,
So to cheer with gaiety.
Hate and vengeance be forgotten,
Pardon’d be our mortal foe,
Not a teardrop shall him dampen,
No repentance bring him low.

Chorus.
Let our book of debts be cancell’d!
Reconcile the total world!
Brothers—o’er the stars unfurl’d
God doth judge, as we have settl’d.

Joy doth bubble from this rummer,
From the golden blood of grape
Cannibals imbibe good temper,
Weak of heart their courage take—
Brothers, fly up from thy places,
When the brimming cup doth pass,
Let the foam shoot up in spaces:
To the goodly Soul this glass!

Chorus.
Whom the crown of stars doth honor,
Whom the hymns of Seraphs bless,
To the goodly Soul this glass
O’er the tent of stars up yonder!

Courage firm in grievous trial,
Help, where innocence doth scream,
Oaths which sworn to are eternal,
Truth to friend and foe the same,
Manly pride ’fore kingly power—
Brothers, cost it life and blood,—
Honor to whom merits honor,
Ruin to the lying brood!

Chorus.
Closer draw the holy circle,
Swear it by this golden wine,
Faithful to the vow divine,
Swear it by the Judge celestial!

Bản tiếng Pháp:

Ode à la joie

Ô Joie, belle étincelle divine,
Fille de l’Elysée,
Nous entrons ivres d’enthousiasme,
Ô Déesse, dans ton sanctuaire.
Tes charmes réunissent
Ce que la mode sépare ;
Tous les hommes deviennent frères
Là où tes douces ailes reposent.

Chœur
Soyez unis êtres par million !
Qu’un seul baiser enlace l’univers !
Frères, au-dessus du pavillon des étoiles
Doit résider un père bien-aimé !

Que celui qui a l’inestimable bonheur
D’être l’ami d’un ami,
Que celui qui a conquis une douce femme
Unisse sa joie à la nôtre !
Et aussi celui qui n’a qu’une âme
Sur la terre ;
Et celui qui n’a jamais connu cela s’éloigne
En pleurant de notre cercle !

Chœur
Que tout ce qui habite le globe
Rende hommage à la sympathie !
Jusqu’aux étoiles ils aspirent,
Où l’inconnu trône.

Tous les êtres puisent la joie
Aux seins de la nature ;
Tous, bons et méchants,
Suivent ses traces de rose.
Elle nous donne les baisers
Et la vigne, l’ami, fidèle jusqu’à la mort ;
Le vermisseau lui-même connait la volupté
Et le Chérubin est devant Dieu.

Chœur
Vous vous prosternez, millions d’êtres ?
Monde, pressens-tu ton créateur ?
Cherche-le au-dessus de la voûte des étoiles,
C’est au-dessus des étoiles qu’il doit habiter.

La joie est le moteur puissant
Dans l’éternelle nature.
La joie, la joie fait tourner les rouages
Dans la grande horloge du monde.
Elle fait sortir les fleurs de leurs germes,
Briller le soleil au firmament,
Rouler dans l’espace les sphères
Que l’astronome ne connaît pas.

Chœur
Joyeux comme le soleil qui vole
À travers les splendides plaines du ciel,
Courrez, frères, votre carrière,
Heureux comme le héros qui court à la victoire.

Du miroir étincelant de la vérité
La joie sourit à celui qui la cherche.
Sur le sentier escarpé de la vertu
Elle soutient les pas du malheureux.
Sur les hauteurs rayonnantes de la foi
On voit flotter sa bannière,
À travers l’ouverture des sépulcres brisés
Elle se tient dans le chœur des anges.

Chœur
Souffrez avec courage millions d’êtres !
Souffrez pour un monde meilleur !
Là haut, au-delà de la voûte étoilée
Un Dieu puissant vous récompensera.

On ne peut récompenser les Dieux,
Il est beau de leur ressembler.
Que les pauvres et les affligés se mêlent,
Et se réjouissent avec les joyeux.
Que la haine et la colère soient oubliées,
Que notre ennemi mortel soit pardonné,
Que nulle larme ne fatigue ses yeux,
Que nul remords ne le ronge.

Chœur
Anéantissons le souvenir des offenses !
Que le monde entier soit réconcilié !
Frères, au-dessus du dôme des étoiles,
Dieu juge comme nous jugeons.

La joie pétille dans les verres,
Dans les flots dorés de la vigne,
Les Cannibales puisent la douceur,
Le désespoir y puise du courage.
Frères, levez-vous de vos sièges
Quand le verre rempli circulera,
Laissez l’écume de la boisson enivrante jaillir vers le ciel :
Offrez ce verre au bon génie.

Chœur
À celui que les astres célèbrent,
À celui que chante l’hymne du Séraphin !
Ce verre au bon génie
Au-dessus de la voûte des étoiles !

Courage et fermeté dans les souffrances !
Secours à l’innocent qui pleure,
Éternité de serments,
Vérité envers l’ami et l’ennemi,
Virile fierté devant les trônes des rois,
Frère ce qu’il faut sacrifier nos biens et notre vie, —
Au devoir accompli sa couronne,
Le malheur au mensonge !

Chœur
Fermez le cercle sacré,
Jurez par ce vin doré :
Être fidèle à vos serments,
Jurez-le par le souverain céleste.

Chú thích của người dịch:

Johann Christoph Friedrich von Schiller (1759-1805): Thi hào Đức, kịch tác gia, nhà triết học và nhà sử học.
(1) Cherub: Minh thần có cánh trong thần thoại, thân thể hình thú, mặt người
(2) Seraph: Thiên thần sáu cánh bay hát quanh ngai của Chúa.