Những Bài ca Sáng thế (I-III)

Heinrich Heine (1797-1856)  

I.

Chúa sáng tạo ra vầng dương, thủa ban đầu,
Sau đến những vì tinh tú sáng đêm thâu,
Cũng trên đó Ngài sáng tạo ra bò mộng,
Từ mồ hôi Ngài trên trán dãi dầu.

Sau Ngài tạo ra những thú vật man rợ:
Sư tử mang móng vuốt đáng rùng mình,
Ngài căn cứ theo khuôn hình sư tử
Tạo tác ra những con mèo bé, xinh.

Rồi sau này Con Người được tạo tác
Thêm vào dân cư ngụ xứ hồng hoang;
Theo khuôn hình của giống người cao sang
Ngài sáng tạo ra con khỉ thú vị.

Quỷ Sa tăng nhìn vào và cười rộ:
Chúa Trời mà còn sao cóp, ôi ê!
Theo khuôn hình của những con bò đực
Kết cục Ngài làm ra cả con bê.

II.

Và Thượng đế nói với con quỉ:
- Ta Chúa Trời tự sao chép khuôn kia
Căn cứ mặt trời ta làm ra tinh tú
Theo hình bò mộng ta làm những con bê.
Căn vào sư tử với những móng vuốt
Ta làm ra mèo nhỏ đáng yêu sao
Dựa vào con người ta làm ra khỉ
Nhưng mi có làm ra cái quái gì đâu.

III.

Ta sao tạc cho ta vì vinh quang và danh giá
Nào con người, sư tử, bò mộng và mặt trời.
Sao trời, bê, mèo và khỉ, thế đấy
Ta tạo ra riêng niềm vui thú ở đời.

(còn nữa)

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức bài thơ Những Bài ca Sáng thế (Schöpfungslieder) từ tập Neue Gedichte - Những bài thơ mới, gồm 7 đoạn đánh theo số La mã.

Schöpfungslieder

Heinrich Heine (1797-1856)

I.

Im Beginn schuf Gott die Sonne,
Dann die nächtlichen Gestirne;
Hierauf schuf er auch die Ochsen,
Aus dem Schweiße seiner Stirne.

Später schuf er wilde Bestien,
Löwen mit den grimmen Tatzen;
Nach des Löwen Ebenbilde
Schuf er hübsche kleine Katzen.

Zur Bevölkerung der Wildnis
Ward hernach der Mensch erschaffen;
Nach des Menschen holdem Bildnis
Schuf er intressante Affen.

Satan sah dem zu und lachte:
Ei, der Herr kopiert sich selber!
Nach dem Bilde seiner Ochsen
Macht er noch am Ende Kälber!
II.

Und der Gott sprach zu dem Teufel:
Ich, der Herr, kopier mich selber,
Nach der Sonne mach ich Sterne,
Nach den Ochsen mach ich Kälber,
Nach den Löwen mit den Tatzen
Mach ich kleine liebe Katzen,
Nach den Menschen mach ich Affen;
Aber du kannst gar nichts schaffen.

III.

Ich hab mir zu Ruhm und Preis erschaffen
Die Menschen, Löwen, Ochsen, Sonne;
Doch Sterne, Kälber, Katzen, Affen
Erschuf ich zu meiner eigenen Wonne.

Chú thích của người dịch:

Heinrich Heine (1797-1856): Nhà thơ, nhà văn và nhà báo, tác gia hàng thi hào Đức, đại diện cuối cùng và là người vựợt bỏ trào lưu Lãng mạn, có thi phẩm được phổ nhạc và dịch ra tiếng nước ngòai nhiều nhất. Độc giả Việt Nam biết tới và yêu mến Heinrich Heine ngay từ tập thơ đầu tiên gồm nhiều bản dịch từ tiếng Pháp của các nhà thơ Việt Nam, có thể kể Tế Hanh, Hòang Trung Thông, Đào Xuân Quý.

George Sand viết về Heine:
„...Heine nói ra những điều rất độc địa, và những câu chuyện tiếu của ông đâm trúng tim đen. Người ta cho rằng về bản chất ông là người độc ác, nhưng không có gì sai hơn thế. Lòng dạ ông tốt, cũng như miệng lưỡi ông ấy tệ. Ông tính dịu dàng, ân cần, dâng hiến, lãng mạn trong tình yêu, vâng yếu đuối nữa và một người đàn bà có thể thoải mái thống trị ông."

„Heine sagt sehr bissige Sachen, und seine Witze treffen ins Schwarze. Man hält ihn für von Grund auf böse, aber nichts ist falscher; sein Herz ist so gut wie seine Zunge schlecht ist. Er ist zärtlich, aufmerksam, aufopfernd, in der Liebe romantisch, ja schwach, und eine Frau kann ihn unbegrenzt beherrschen.“ (George Sand).

Friedrich Nietzsche viết về Heinrich Heine:
"Heinrich Heine đã cho tôi khái niệm cao nhất về một nhà thơ trữ tình. Tôi đã hoài công kiếm tìm trong mọi vương quốc của những kỷ ngàn năm một thứ âm nhạc da diết và ngọt ngào tương tự. Ông có một sự độc địa của thánh thần, thiếu thứ đó tôi nào đâu nghĩ nổi điều hoàn hảo (...).- Và ông ấy sử dụng tiếng Đức ra sao! Sẽ có lần người ta nói, xét cho cùng Heine và tôi là những nghệ sĩ đầu tiên của tiếng Đức.“

„Den höchsten Begriff vom Lyriker hat mir Heinrich Heine gegeben. Ich suche umsonst in allen Reichen der Jahrtausende nach einer gleich süßen und leidenschaftlichen Musik. Er besaß eine göttliche Bosheit, ohne die ich mir das Vollkommene nicht zu denken vermag (…). – Und wie er das Deutsche handhabt! Man wird einmal sagen, dass Heine und ich bei weitem die ersten Artisten der deutschen Sprache gewesen sind.“

Tranh của Michelangelo - Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475 – 1564): Họa sĩ, nhà điêu khắc, kiến trúc sư, nhà thơ thời Phục hưng Ý.