Bộ trưởng Văn hóa và Truyền thông Neumann đã sắp vào hàng độc giả đến lượt mình đặt câu hỏi về văn chương thế giới: Nhìn nhận thế nào về tác phẩm của nhà thơ Rilke được tôn thờ. Marcel Reich-Ranicki (1) thấy trong đó kỳ tích chinh phục những điều không thể nói.
 |
| Rainer Maria Rilke |
Đối với tôi Rilke thuộc về những nhà thơ ấn tượng mạnh nhất của Đức ngữ. Bây giờ ông đánh giá tác phẩm của thi sĩ đó ra sao? Bernd Neumann, Bộ trưởng văn hóa của CHLB Đức.
Marcel Reich-Ranicki: Ông là người hùng, là thánh nhân của nhiều thế hệ Đức, hơn thế nữa, của cả độc giả châu Âu. Đối với họ ông là hiện thân của thi ca, cái tên âm vang tiết tấu Rainer Maria Rilke trở thành biểu niệm của thơ. Tuy nhiên khác với những nhà thơ lớn khác của thế kỷ qua, mặc dầu không phải trước tiên, Rilke cũng còn được cảm nhận như nhà tiên đóan và nhà tiên tri nữa. Người ta đón nhận lời ông như đấng cứu thế và như một thứ thay thế tôn giáo.
Có thể hôm nay khó mà chịu đựng được bộ dạng của nhà bói thuật, và đòi hỏi tiên tri ở một nhà chính trị hay một nhà thơ, thường ra, cũng bị coi là lỗi thời. Nhưng ngay cả trong ngày hôm nay, người ta rất khó cưỡng lại được tiết tấu của những câu thơ này, trước sau chúng làm ta say mê, âm vận ngọt ngào, thanh âm cao khiết, sự viên mãn ảnh hình đến mức phung phí.
Rilke biết cách xử dụng vần điệu như rất ít nhà thơ trong lịch sử của nền văn học (Đức) chúng ta. Thơ của ông là kỳ tích chinh phục điều không sao nói được. Như vậy Rilke đã thành công trong việc khai mở cho thi ca Đức những địa hạt hầu như không một ai biết đến sự tồn tại của chúng.
Ở ông không thiếu vắng tiếng thầm thì và khỏang tối. Nhưng chính vì lẽ đó trong những vần thơ ông, nhiều biểu đạt hàm súc có được sức thuyết phục, sức tác động nhờ một sự trong sáng tuyệt vời, một sự dung dị đáng ngạc nhiên. Không ít những biểu đạt này có thể dễ dàng đem trích dẫn, như những lời có cánh của Schiller (3) hay những câu dân dã trong những câu thơ của Heine. Chúng ta yêu mở đầu bài thơ trang trọng: „ Kính Cha, thực đã đến thì. Mùa hạ vô cùng rộng lớn“. Thường xuyên và thích thú, chúng ta trích lời chỉ dẫn đầy gợi cảm mang chất bi ca: „Ai nay không nhà, sẽ không xây cất nữa“.
Người ta trích dẫn thơ đầu tay nọ của Rilke, không thuộc về những tác phẩm hay nhất của ông, nhưng, trong hàng triệu ấn bản được phổ biến và làm nổi danh như không dòng thơ đầu tay nào sánh nổi, thậm chí đã khiến ông có thể trở thành một nhà thơ dân gian. Ý tôi nói về „Khúc ca Tình yêu và Cái chết của Cornet Christoph Rilke“. Tôi chưa bao giờ quên lời giáo đầu :“ Phi, phi, phi qua ngày và đêm… Và ngày mệt rồi và nỗi nhớ nhung rồi lớn“.
Không nên để cho âm nhạc mê hồn bằng lời của Rilke khiến chúng ta bỏ qua hoặc đánh giá thấp thực tế rằng Rilke đã nhận chân tinh thần thời đại và biểu cảm một cách chính xác. Ông là tác giả của câu thơ luôn được trích dẫn xác đáng viết từ năm 1908, câu thơ diễn đạt đau thương của cả một thế hệ và, trước câu thơ này Gottfried Benn đã nghiêng mình biết ơn: „ Ai nói về chiến thắng ư? Vượt qua là tất cả“.
Trong vở kịch „Don Carlos“, hầu tước Posa đã cầu xin hòang hậu nói tới hòang tử chính là nguời bạn của mình: „ Với những giấc mơ tuổi trẻ, cần cẩn trọng mới đáng mặt nam nhi “.Thuộc về giấc mơ của tuổi trẻ còn là những tác phẩm văn học, sẽ còn xâm chiếm lòng ta, bởi vì chúng luôn gặp gỡ chúng ta đúng vào thời điểm – và chính vì thế mãi mãi không thể nào quên.
Chú thích của người dịch:
Marcel Reich-Ranicki (sinh năm 1920): Nhà phê bình văn học, nhà trước tác có ảnh hưởng lớn nhất đương đại trong khu vực nói tiếng Đức.
Rainer Maria Rilke (1875-1926): Nhà thơ, nhà văn, nhà tiểu luận và dịch giả, ông thuộc về những thi sĩ quan trọng nhất của văn chương tiếng Đức.
Friedrich Schiller (1759-1805): Thi hào Đức, triết gia và nhà sử học, một trong những kịch tác gia và nhà thơ trữ tình lớn nhất của văn học Đức.
Gottfried Benn (1886-1956): Nhà thơ, nhà tiểu luận, bác sĩ Đức, thuộc số ít nhà thơ nổi tiếng nhất nửa đầu thế kỷ 20.
©Phạm Kỳ Đăng dịch
(Bài đăng trên VHNA)
Nguồn: FAZ
Ngày thu
Rainer Maria Rilke (1875 - 1926)
Kính Cha: thực đã đến thì. Mùa hạ vô cùng rộng lớn.
Hãy che bóng lên đồng hồ mặt trời
Và trên nội ngàn thả gió bay đi khắp.
Lệnh cho trái quả cuối mùa căng mọng!
Cho chúng thêm đôi ngày nắng phương nam!
Dồn thúc chúng đến kỳ hoàn tất,
và chắt vị ngọt cuối cùng
vào rượu vang nồng nã.
Ai nay không nhà, thôi không xây cất nữa
Ai đơn thân, sẽ bóng chiếc dài lâu
Sẽ thao thức, viết thư dài, đọc sách
Và đi đi lại lại trên những đường rợp bóng,
dạo bước bồn chồn, mỗi khi lá cuốn qua.
© Phạm Kỳ Đăng dịch
từ nguyên tác tiếng Đức:
Herbsttag
Rainer Maria Rilke (1875 - 1926)
Herr: es ist Zeit. Der Sommer war sehr groß.
Leg deinen Schatten auf die Sonnenuhren,
Und auf den Fluren lass die Winde los.
Befiehl den letzten Früchten voll zu sein;
Gib ihnen noch zwei südlichere Tage,
Dränge sie zur Vollendung hin und jage
Die letzte Süße in den schweren Wein.
Wer jetzt kein Haus hat, baut sich keines mehr.
Wer jetzt allein ist, wird es lange bleiben,
Wird wachen, lesen, lange Briefe schreiben
Und wird in den Alleen hin und her
Unruhig wandern, wenn die Blätter treiben.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét