Âm nhạc

Rainer Maria Rilke (1875-1926)     
 

Tranh của © Paul Klee, họa sĩ Đức

Chàng trẻ tấu khúc chi, bao hiệu lệnh thầm thĩ
Bao nhiêu bước chân qua những khu vườn
Tấu khúc chi, cậu nhìn đó linh hồn
đã mắc trong quyền trượng của syrinx thần nữ

Cậu rủ rê chi, âm thanh như một ngục kín
nơi tâm hồn ráo hoảnh và lỡ trơn;
Đời cậu mạnh mẽ, bài ca cậu hùng mạnh hơn
dựa vào khát khao của cậu, tâm hồn nức nở.

Hãy ban cho một sự lặng câm, để tâm hồn nhẹ
trở về nhà vào cõi nhiều và cõi trào sôi,
Tâm hồn sống trong, lớn lên, thông thái và rộng dài
trước khi cậu ép vào những tấu chơi mỏng mảnh.

Như tâm hồn đập đôi cánh thêm uể oải
Thì cậu, kẻ mộng mơ sẽ phung phí đường bay
nên đôi cánh bị xẻ tan bởi khúc hát
không còn mang nổi hồn qua thành lũy tôi đây
nếu tôi gọi tới những niềm hoan hỉ.

©® Phạm Kỳ Đăng dịch từ nguyên tác tiếng Đức

Musik

Rainer Maria Rilke (1875-1926)

Was spielst du, Knabe? Durch die Gärten gings
wie viele Schritte, flüsternde Befehle.
Was spielst du, Knabe? Siehe, deine Seele
verfing sich in den Stäben der Syrinx.

Was lockst du sie? Der Klang ist wie ein Kerker,
darin sie sich versäumt und sich versehnt;
stark ist dein Leben, doch dein Lied ist stärker,
an deine Sehnsucht schluchzend angelehnt. -

Gib ihr ein Schweigen, daß die Seele leise
heimkehre in das Flutende und Viele,
darin sie lebte, wachsend, weit und weise,
eh du sie zwangst in deine zarten Spiele.

Wie sie schon matter mit den Flügeln schlägt:
So wirst du, Träumer, ihren Flug vergeuden,
daß ihre Schwinge, vom Gesang zersägt,
sie nicht mehr über meine Mauern trägt,
wenn ich sie rufen werde zu den Freuden.

Chú thích của người dịch:

Rainer Maria Rilke (1875-1926): Nhà thơ, nhà văn, nhà tiểu luận và dịch giả, ông thuộc về những thi sĩ quan trọng nhất của văn chương tiếng Đức.

Tiểu sử: Rainer Maria Rilke sinh ở Praha, Bohemia (thời đó là Áo-Hung, nay là Cộng hoà Séc) trong một gia đình công chức. Tuổi thơ sống ở Praha, sau đó ở München), Berlin, Paris, Thụy Sĩ. Học Văn học, Lịch sử nghệ thuật, Triết học ở Đại học Praha, Đại học München, Đại học Berlin. Những tập thơ đầu tiên, Leben und Lieder (Cuộc đời và những bài ca, 1894); Traumgekrönt (Đăng quang trong mơ, 1897)…, thể hiện những đề tài theo khuynh hướng suy đồi cuối thế kỉ 19. Sau 2 chuyến đi sang Nga (năm 1897 và 1900) Rilke gặp Lew Nikolajewitsch Tolstoi và tiếp nhận ảnh hưởng của văn học Nga. Năm 1901 kết hôn với nữ điêu khắc gia, họa sĩ Clara Westhoff và sinh con gái trong năm này, sau đó chuyển sang sống ở Pháp. Thế chiến thứ nhất xảy ra, Rilke tham gia quân đội một thời gian, sau đó sống ở München, năm 1919 sang Thụy Sĩ . Năm 1921 sống ở Muzot, hoàn thành Duineser Elegien (Bi ca Duino) viết dở từ năm 1912 và viết Die Sonette an Orpheus (Sonnet gửi Orpheus). Từ năm 1923 vì lý do sức khoẻ phải sống ở khu điều dưỡng Territet bên hồ Genève. Các bác sĩ không chẩn đoán đúng bệnh tình, chỉ trước khi chết không lâu mới xác định ra đó là bệnh máu trắng. Rilke qua đời ngày 29 tháng 12 năm 1926 tại dưỡng viện Val-Mont. Nhà thơ tự chọn cho mình câu thơ yêu thích khắc trên bia mộ: Rose, oh reiner Widerspruch, Lust, Niemandes Schlaf zu sein unter soviel Lidern. (Dịch: Bông hồng, ôi mâu thuẫn tinh khiết, thích thú là giấc ngủ không của riêng ai dưới bao hàng mi).

Tranh của Paul Klee (1879-1940): Họa sĩ Đức